Aziatische hoornaar bedreiging voor honingbijen
De Aziatische hoornaar (Vespa velutina) komt van nature voor in Azië. Met een transport is de hoornaar een aantal jaren geleden in het zuiden van Europa aan land gekomen. In 2017 werd het eerste nest op Schouwen-Duiveland aangetroffen. In de jaren daarna hebben ze zich verder kunnen verspreiden en volgden er waarnemingen in Zuid-Holland, Noord-Brabant, Limburg, Gelderland en zelfs in Drenthe. Deze sterke uitbreiding, de bedreiging voor inheemse insecten en overlast voor de imkerij zorgden ervoor dat de soort nu voorkomt in Artikel 17 van de Invasieve Exotenverordening. Nederland is op basis van deze verordening verplicht de verspreiding van de Aziatische hoornaar tegen te gaan.
De hoornaar heeft het op onder andere bijen voorzien. Geen goed nieuws voor imkers. Maar in tegenstelling tot wat wordt beweerd, is deze Aziatische soort weliswaar een vervelende bedreiger voor honingbijen, maar niet een indringer die hele volken uitmoordt. We zullen ze steeds vaker voor onze bijenkasten op jacht zien. De hoornaar speurt naar plekken waar veel insectenactiviteit is. Honingbijenvolken zijn dit bij uitstek. Binnenkomende bijen zijn een makkelijker prooi dan de als een speer uit de kast vertrekkende bijen.
Herkenning van de Aziatische hoornaar
De meest opvallende kenmerken waarmee de Aziatische hoornaar zich onderscheid van bijvoorbeeld de Europese soort zijn een zwart borststuk, gele poten en een duidelijk gele ring in het achterlijf.
Anses, het Europees referentie laboratorium voor honingbijen en het Museum National d'Histoire Naturelle heeft een flyer (zie afbeelding hieronder) samengesteld om Vespa velutina gemakkelijk te herkennen. Op verzoek van Anses heeft bijen@wur deze flyer vertaald naar het Nederlands.
Download het informatieblad van Anses
Ook het EIS heeft een informatieblad samengesteld voor soortenherkenning:
Aziatische hoornaar gezien? Meld het!
Het streven is de opmars van de Aziatische hoornaar zoveel mogelijk te beteugelen. Daarvoor is het van groot belang om waarnemingen te melden en de nesten op te sporen, voordat de nieuwe koninginnen uitvliegen. Dus mocht je een Aziatische hoornaar zien, maak een foto en plaats het op https://waarneming.nl/go/vespa-velutina.
Het is hierbij heel belangrijk dat je een foto toevoegt voor validatie. Na verificatie zullen de mensen van de Vespawatchers contact met je opnemen, zie ook de facebook pagina “Opsporing Aziatische hoornaar Nederland”: https://www.facebook.com/groups/275776554449992/. De waargenomen Aziatische hoornaar dus Niet Doodslaan! Het doodslaan van werksters heeft geen zin. Het volgen van werksters naar het nest en vervolgens het nest verdelgen wel.
De Europese hoornaar vormt geen bedreiging voor bijenvolken en hoeft niet gemeld en/of bestreden te worden.
Waarneming van een Aziatische hoornaar in de buurt?!
Help mee met de opsporing!
De opsporing en bestrijding van Aziatische hoornaarsnesten staat nog in de kinderschoenen. Het "koud" zoeken naar nesten op veel geluk is als het zoeken naar een speld in de hooiberg. Bij de wiekpotmethode worden suikerhalende werksters gelokt, worden de werksters gemerkt en wordt de richting en vliegtijd bepaald. Door verschillende potten in de buurt op te hangen kan een kruispeiling gemaakt worden en het zoekgebied voor het vinden van het hoornaarsnest verkleind. Dit filmpje van het Vlaamse Bijeninstituut laat zien hoe dit in zijn werk gaat.
Mocht er een Aziatische hoornaar bij jouw in de buurt zijn gesignaleerd dan kun je helpen door een wiekpot op te hangen. Een wiekpot maak je zo:
- Neem een simpel glazen potje (bijvoorbeeld een jampotje)
- Maak in het deksel maak een gat van ongeveer 4 mm
- Gebruik een stukje oude dweil als lont (wiek) en vul het potje met een wespenlokstof of een mengsel van zoete witte wijn, suiker en blond/ tripel bier in de verhouding 1:1:1
- Hang het potje op met ijzerdraad net onder ooghoogte en op een open locatie met goed zicht
- Hang bij het wiekpotje het formulier “Opsporing Aziatische Hoornaar Nederland”
Met behulp van de nectar-halende werkster kan dan het nest worden opgespoord. Je hoeft hierbij niet bang te zijn dat je werksters van de Aziatische hoornaars naar je bijenkast lokt. De werksters geïnteresseerd in honingbijen zijn eiwit-halende werksters en zij komen niet op de wiekpot af.
In de provincie Limburg zal dit jaar (2022) geëxperimenteerd worden met het gebruik van zenders van 0.15 gram om nesten op te sporen.
Is niets doen een optie?
Op het moment valt de schade veroorzaakt door Aziatische hoornaars best mee, terwijl het opsporen en het verwijderen van de nesten veel tijd en moeite kost. Is dit de moeite waard? Het blijven bestaan van één nest kan het volgende jaar 5 tot 10 nieuwe nesten opleveren. Daardoor is de kans groot dat de Aziatische hoornaar in steeds grotere getallen gaan voorkomen. En hoe meer nesten er komen, des te moeilijker het wordt de aantallen onder controle te houden. Als we nu niets doen, kan het zijn dat in de nabije toekomst de aantallen Aziatische hoornaars zo groot worden, dat de kans reëel wordt dat er hele bijenvolken ten onder gaan aan de Aziatische hoornaars zoals nu al in het zuiden van Frankrijk gebeurt. Dit willen we proberen te voorkomen!
Wat doet de NBV?
De NBV pleit zowel bij de landelijke overheid als op provinciaal niveau voor een actief beleid rondom het opsporen en bestrijden van Aziatische hoornaars. Daarnaast wordt voorlichting gegeven aan imkers en bieden we informatiemateriaal aan. Het webinar en de presentatie over de Aziatische hoornaar zijn terug te zien in het ledenportaal van de NBV. Ook ondersteunen we Nederlandse experts op dit gebied in de uitoefening van hun activiteiten rondom het opsporen en bestrijden van Aziatische hoornaars, onder andere door bekendheid te geven aan nieuwe technieken en kennis te verspreiden. Net als bij een uitbraak van Amerikaans Vuilbroed, attenderen we leden voortaan op de aanwezigheid van Aziatische hoornaars als zij in hun buurt gesignaleerd worden. We doen dit om spoedige opsporing van deze exoot te bevorderen, ten gunste van het inperken van overlast en schade voor de imkerij en biodiversiteit!
In juli 2022 heeft de NBV een themanieuwsbrief Aziatische hoornaar uitgegeven:
https://www.bijenhouders.nl/files/imkernieuws_archief_2022/imkernieuws-2022-07.pdf
