Blog categorieën

28-02-2019

4. Begin april: uitbreiden van de broedkamer en de eerste honingkamer

De vijf groeifasen van ieder bijenvolk

Het uitbreiden van het broednest is onlosmakelijk verbonden aan de jaarlijkse cyclus van het bijenvolk. Persoonlijk noem ik dit de groeifase van het volk. Je kunt bij ieder bijenvolk de volgende jaarlijkse fasen onderscheiden:

  1. Het overwinteren in herfst en winter
  2. Het explosief groeien in het voorjaar en het herstellen van de voorraden voor slecht weerperioden
  3. De voortplanting d.m.v. het zwermen
  4. Voervoorraden opbouwen voor de komende winter
  5. Het opbouwen van het wintervolk met langlevende bijen. 

Deze jaarlijkse cyclus volgt ieder volk, het is een intern ritme. Jonge volken, voortgekomen uit een (kunst)zwerm, stappen later in en volgen nog maar een deel van deze cyclus. Met een jonge moer zal het volk het lopende jaar niet meer zwermen.

Fase 2 van de cyclus: de groeifase

In april heeft een volk dat per 1 maart teruggebracht is tot een enkele broedkamer behoefte aan uitbreiding. De uitbreiding verloopt in twee richtingen. In de natuur in een holle boom kunnen de bijen uitsluitend naar beneden groeien. Ze zullen de binnenkomende honing altijd aan de bovenkant en ook deels aan de zijkanten van het broednest opslaan. Als er boven het broednest geen vrije beschikbare ruimte aanwezig is, zorgt de opslag van de honing ervoor dat het broednest, waarvan permanent cellen uitlopen, naar beneden geduwd wordt. De bijen bouwen dus aan de onderkant nieuwe raat voor de uitbreiding van het broednest. 

Het plaatsen van de eerste honingkamer

Dit principe kunnen we deze natuurlijke weg ook het beste volgen in onze stapelkasten. Wetende dat de honing direct boven het broednest opgeslagen wordt, kun je bovenop de broedkamer het beste een lage honingkamer plaatsen, liefst met allemaal uitgebouwde raten. De oude wintervliegbijen willen hun lading snel kwijt kunnen. De jonge bijen zorgen voor de afhandeling en opslag. Daar hebben ze de handen vol aan. Wil je de honing later oogsten, plaats dan direct ook samen met de honingkamer een moerrooster. Het plaatsen van de honingkamer is echt pas nodig, indien het volk bijna volledig alle ramen van de bovenste broedkamer bezet. Bij een te klein volk leidt dit anders tot nodeloos energieverlies en derhalve warmtestress vanwege de opstijgende warmte uit het broednest. 

Het uitbreiden van het broednest

Zodra het volk in omvang toeneemt, wil het ook het broednest uitbreiden. In principe biedt een elfraams spaarkast broedkamer ruimte voor 60.000 cellen. Dit zou in principe voldoende moeten zijn voor de meeste koninginnen. Een sterke voorjaarsdracht kan echter voor het vollopen van vrije cellen in het broednest zorgen.  Plaats daarom bij een sterke dracht ook direct een hele of een halfhoge broedkamer met het liefst allemaal kunstraat voor de toekomstige uitbreiding van het broednest. Neem echter in het midden twee ramen weg en plaats daar twee uitgebouwde ramen, dat vergemakkelijkt de overgang van de moer naar de onderste bak. Plaats deze bak dus onder, dan blijft de warmtehuishouding op orde. De bijen nemen deze ruimte pas in wanneer ze de ruimte nodig hebben. Ze volgen hun natuurlijke gedrag. 

Wil je het broednest beperken tot 1 broedkamer met elf ramen (het zogenaamde eenbaksimkeren) - dit voorkomt veel gehannes met het zoeken naar de koningin en het zoeken van belegde zwermcellen of straks redcellen - dan moet je het liefst met zwermtrage bijenrassen gaan werken en vooral tijdig voor voldoende honingkamers zorgen. Het eenbaksimkeren heeft absoluut mijn voorkeur. Mede omdat ik met het zwermtrage ras Buckfast werk. Eenbaksimkeren is eenvoudiger, minder tijdrovend en levert meer honing op in de honingkamers. 

Het plaatsen van de eerste honingkamer doe je wanneer de broedkamer bijna volledig gevuld is met bijen (dus 8 a 9 ramen bezet) en er volop dracht is van wilg en/of paardenbloem en/of kersen. Meestal is dit eind maart/begin april. Voor de kersenbloei moet er zeker een honingbak geplaatst zijn, anders mis je de slag om de voorjaarshoning (NB mits het volk sterk genoeg is).

Zwakke of middelmatige volken verenigen

Middelmatige of zwakke volken, die dus de grens van 8 a 9 bezette ramen niet halen, kunnen beter verenigd worden eind maart. Zwakke of middelmatige volken brengen je geen volle honingkamer met voorjaarshoning, daar zijn ze nog niet aan toe, dus snel verenigen. 

Het plaatsen van het bouwraam

Mocht je nog geen bouwraam geplaatst hebben, doe het dan nu. Plaats deze in de bovenste broedkamer op positie twee of negen (bij gebruik van tien ramen). 

Persoonlijk ben ik voorstander van het gebruik van één broedkamer spaarkast, dat wil zeggen een hele broedkamer eventueel op het koolzaad met daaronder een halfhoge kamer. Deze gezamenlijke ruimte biedt meer dan voldoende ruimte voor het broednest. Tom Seeley heeft onderzocht dat kleine compacte broednesten in 1 bk de mijtenreproductie vermindert. Dit is een aspect van het Darwiniaanse imkeren, zoals geintroduceerd door Tom Seeley. Over het Darwiniaanse imkeren heb ik een imkerboekje uitgebracht. Om het bijenvolk toch voldoende ruimte te bieden en om de zwermdrift een beetje af te remmen, werken we boven het broednest met meer dan één honingkamer. Daarover meer in het volgende blogbericht.

Een video over de uitbreiding aan de boven- en onderkant 

In de volgende video zie je het plaatsen van de honingkamer en de tweede broedkamer. In dit geval gebruik ik bij uitzondering een tweede broedkamer omdat dit volk later gebruikt wordt voor de koninginnenteelt, waarbij je twee grote bakken nodig hebt om te kunnen splitsen.  

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt

Deel dit bericht

« terug naar overzicht

Reacties

  • Ikas

    29-02-2020 om 17:23

    Hoi Ben, een vraag over het compact houden van het broednest. Ik lees en zie dat jij de voorkeur geeft aan anderhalf broedkamer voor de spaarkast. Wat vind jij van het volgende voorstel( in het geval wanneer je bijvoorbeeld beperkte hk's hebt en een overschot aan bk's):

    werken met 2 elfraams bk's met elk 3 sluitblokken zodat je een volk in totaal 16 bk ramen voorziet voor het broednest. hierboven kunnen dan als het volk/weer er toe aan is hk's geplaatst worden boven een moerrooster

    Ikas, ik denk dat 1 BK met 11 ramen ook voldoende is voor het broednest. 1 raam bevat 5500 cellen, dus 11 is bijna 60.000 cellen. Dat is voldoende voor een goede moer. Hou wel de zwermdrift in de gaten, maar zwermdrift is een teken van gezondheid en welvaart ;-). 16 BK-ramen is nog steeds een hele grote ruimte met 16 x 5500 = 88.000 cellen. Te veel als broedruimte. Je kunt dus beter met 1 bk met 11 ramen werken, eind maart de 1e HK boven het moerrooster en zodra die volloopt een 2e HK of desnoods een BK erop zetten. Eind voorjaarsdracht de volle HK eraf en de BK als honingkamer voor de zomerdracht laten staan. Eventueel bij de lindedracht die HK er weer op boven op zetten. Groet, Ben

  • Ikas

    29-02-2020 om 23:09

    Hoi Ben, ik begrijp wat je zegt. Vorig jaar heb ik ook zoveel mogelijk volken op 1 BK proberen te houden alleen ze hebben half mei bijna allemaal gezwermd. Wat me opviel voor de zwermcellen is dat de meeste volken niet over de hele breedte van de BK broeden maar over een stuk of 6 a 7 ramen maximaal. Ik heb regelmatig voerramen aan de zijkant weggehaald en kunstraat voor in de plaats gezet zonder succes. Zijn er andere dingen die ik misschien zou kunnen doen? Het waren trouwens allemaal koninginen van het jaar ervoor dus daar kan het niet aan liggen en ze hadden genoeg ruimte in de HK's. Misschien heeft het ook te maken met de bastaardbijen die ik houd.

    Hoi Ikas, zwermdrift is de natuurlijke aanleg van bijen en op zich een teken van welvaart en gezondheid. Bij de rasbijen is geselecteerd op vertraagde zwermdrift, maar het is voor zwarte bijen en bastaardbijen de gewoonste zaak. De moer heeft genetisch gezien ook haar beperkingen in legcapaciteit, op zich geen slechte zaak die kleinere broednesten. Dat beperkt de varroamijten ook weer. Het blijft natuurlijk wel zaak de zwermcellen te monitoren, vooral vanaf 20 april tot 31 mei moet je echt WEKELIJKS controleren. Met 11 ramen in een BK is dat wel te doen (beter dan met 20 of 22 ramen).
    Ik zou bij het constateren van zwermcellen met larven in de gelei onmiddellijk een vlieger maken, dan gaat het halen van honing gewoon door en is de zwermdrift verdwenen.
    Desnoods kun je enige afvliegers (het deel met broed) samenvoegen, wanneer je niet te veel uitbreiding wenst. Hiermee zijn de vliegers tevens ontdaan van de meeste mijten. Groet, Ben (helaas een lang verhaal, goed voor een hele bijenles ;-).

  • Rebecca Lombaers

    01-03-2020 om 09:24

    Dag Ben, ik wil dit jaar gaan werken met de 1,5 BK-methode, want het voelt logisch. Maar zou er graag ook wat meer over willen lezen. Ga jij er een keer een blog aan wijden of heb je een tip waar ik meer kan vinden?
    En één van mijn volken zit nu half in de onderste en half in de bovenste BK, dus heb de onderste niet weg kunnen halen. Hoe ga je uiteindelijk dan over naar deze methode?
    Hartelijke groet, Rebecca

    Dag Rebecca, een tip waar je meer kan vinden? In mijn nieuwe imkerboekje over Darwiniaans imkeren. In de video's van Dr. Tom Seeley vind je er ook meer over. Vooral over de filosofie.

    Zodra het echt mooi weer wordt, kun je bij de voorjaarscontrole de onderste bak wel inspecteren. Je kunt soms twee ramen met broed overhangen naar positie 2 of 3 of 8 of 9 in de bovenbak, omdat daar soms overtollige voerramen zitten. Je kunt ook nog een paar ramen broed naar andere volken met minder broed verhuizen en zo de onderbak leeg maken. Plaats dan gelijk - mits de bovenbak al redelijk bezet is met bijen - een halve onderbak met kunstraat en leg tevens - zodra de voorjaarsdracht goed doorzet - een uitgebouwde HK boven op een moerrooster. Soms moet er met 10 dagen al weer een 2e hk bovenop geplaatst worden. Die zou weer gevuld met kunstraat mogen zijn. Groet, Ben

  • Ikas

    01-03-2020 om 18:01

    Hoi Ben bedankt voor alle nuttige tips. Naar aanleiding van jou tips en videos wil ik komend seizoen het volgende proberen:

    De volken die begin april veel broed laten zien en als een speer lijken te gaan een broedkamer onder geven en een hk boven net zoals jij in de video laat zien. Ik zal in deze volken het aantal ramen in de BK's proberen te beperken m.b.v. kantramen tot 15 a 16. Door jou videos maak ik me niet zo druk meer dat ik al deze ramen moet controleren ;) In het zwermseizoen beperk ik me tot het controleren van ongeveer 3 ramen op zwermcellen.

    Ben: ja en in eerste instantie alleen in de bovenbak. Vind je op deze 3 a 4 ramen (meestal 2 voer- en 2 broedramen) wel belegde zwermcellen, dan alles controleren.

    De volken die minder snel lijken te gaan zal ik op 1 BK houden en bij het zien van belegde zwermcellen meteen een vlieger maken. Vorig jaar maakte ik de fout de zwermcellen steeds weg te breken. In bijna alle volken had dit niet het gewenste resultaat, de zwermcellen kwamen steeds terug met alle gevolgen van dien. Ook dit gedrag zal wel te maken hebben met de bastaardbijen die ik heb.

    Ben: ik breek 1x de belegde cellen weg en kom dan 1 week later terug met een reservekast met kunstraatramen. Vind ik bij de 2e keer opnieuw belegde zwermcellen, dan maak ik een vlieger of een broedaflegger.

    Hiernaast ben ik ook uitermate geinteresseerd in het vervolg van je onbehandelde volken. Ik heb namelijk ook een 10-tal volken die nog nooit behandeld zijn, Een aantal hiervan is de tweede winter doorgekomen. Nu deze volken straks nog selecteren op zachtaardigheid daar ontbreekt het nog wel eens aan :)

    Ben: Hou vooral de sterkte (=gezondheid) van deze volken in de gaten en neem medio augustus een bijenmonster van 200 bijen per volk om de mijtenbesmetting vast te stellen. Volken met minder dan 7% mijten per 100 bijen redden het prima zonder (zomer)behandeling. Groet, Ben

  • Gerja

    26-03-2020 om 11:08

    Hallo Ben, omdat het nog steeds fris is kan ik nu nog niet in het volk kijken. Behalve dan vluchtig door het plastic folie.
    Waar aan kan ik merken dat het tijd is om broedkamer te vergroten met een HK er onder te plaatsen en een bouwraam te plaatsen?

  • Ben de blogger

    26-03-2020 om 11:41

    Gerja, een hk onder plaatsen kan altijd want daarvoor hoeft de kast niet open. Bk optillen hk eronder. Bk erop en klaar is kees.
    Morgenmiddag een moment voor het bouwraam? Groet Ben

  • Ikas

    27-03-2020 om 18:34

    Hoi Ben een vraagje. Ik ben bezig met de overstap van 5,4 naar 5,1 naar 4,9.
    Ik heb laatst een paar kilo 5,1 mm kunstraat gekocht bij de Linde alleen dit is te weinig. Vandaag wou ik meer bestellen maar het is niet meer beschikbaar. Weet jij misschien andere plekken waar je dit kan bestellen?

    Ikas, in Duitsland zijn er volop imkershops, die het verkopen. Google maar eens op "Mittelwanden 5,1 mm". Vind je niks, dan hoor ik het wel. Groet, Ben

  • Ikas

    27-03-2020 om 21:56

    Hoi Ben bedankt, de enige die ik heb kunnen vinden is:

    zschopautaler-imker.de

    Het vervelende is dat ze minimaal 2 weken nodig hebben om te verzenden en dan moet het nog aankomen en ik wil eigenlijk graag op korte termijn een aantal volken uitbreiden. Ik heb vandaag een aantal onbehandelde volken gecontroleerd die al een hele broedkamer bezetten met zo'n 5/6 ramen broed. Ik wil deze op korte termijn met een broedkamer naar beneden uitbreiden . Ken je misschien nog een andere winkel/manier?

    Ikas, je kunt het proberen bij het Honingmagazijn in NL of Josef Muhr in Duitsland. Groet en succes, Ben
    PS kun je niets krijgen dan kun je beter tijdelijk natuurraat laten bouwen want dat wordt (bij mij) direct al met ongeveer 5,1 of 5,2 mm gebouwd.

  • Ikas

    29-03-2020 om 17:57

    Ok helder Ben. Ik ga even kijken en anders ga ik natuurraat gebruiken, lijkt me wel leuk als experiment. Alleen vraag ik me het volgende af: is het mogelijk om een broedbak onder te plaatsen met alleen maar natuurraatramen of gaat dat mis? Ik heb namelijk een zeer sterk uitgewinterd volk met nu al zo'n 5/6 ramen broed(zie onderstaande opmerking). Moet je misschien om en om lege ramen in de broedbak plaatsen? Waar ik me ook (waarschijnlijk onterecht) zorgen over maak is de hoeveelheid darrenraat die in de periode april/mei gebouwd gaat worden maar daar kan je niet zoveel aan doen denk ik. Mijn sterkste volk dat al sinds 2017 onbehandeld is heeft altijd veel darren gehad.

    Waar ik ook een vraag over heb is het volgende: als reservevoedsel heb ik bij een aantal volken droge kristalsuiker bovenop de volken geplaatst deze winter omdat ik me zorgen maakte over de hoeveelheid voer(methode van micheal bush). Wat me vrijdag bij de voorjaarscontrole is opgevallen is dat sommige deze suiker helemaal hebben opgenomen en nu veel broed hebben, dat was niet mijn bedoeling. Kan er een verband bestaan tussen het opnemen van het suiker en de hoeveelheid broed?

  • Sybrand de Vries

    07-04-2020 om 20:25

    Hallo Ben,

    Vraagje...Ik heb 1 volkje wat op 1 bk stond met 5 ramen broed, aan weerszijde van het broednest 2 ramen met voer en 1 raam met stuifmeel... nu heb ik 1 hk met kunstraad eronder geplaatst en 1 hk met kunstraad (Ik heb geen uitgebouwd raad meer) met moerrooster er boven op gezet.. doe ik dit goed?

    Dan heb ik nog 2 volkjes die ook op 1 bk staan maar nog maar 3 ramen met broed hebben... moet ik bij deze volkjes nog even wachten met uitbouwen?

    Ik woon in noord Friesland en heb het idee dat alles hier net een paar weken achter loopt dan bij jullie

    Alvast bedankt voor je reactie

    Vriednelijke groet

    Sybrand, het noorden loopt in fruitbloei zo'n twee weken achter. Bij je eerste volk kun je beter het moerrooster bij een HK met kunstraat de eerste week of twee weken weglaten. De bijen vinden die hinderlijk. Pas als ze echt aan het werk zijn in de hk, kun je het rooster leggen na het geven van een pufje rook om de moer naar beneden te sturen.
    Je kunt zodra het fruit en paardenbloemen bloeit ook nog twee ramen voer vervangen door kunstraat. Altijd twee volle ramen voer laten zitten.
    De andere twee volken gewoon de tijd geven. Misschien zijn die sterk genoeg voor de zomerdracht of je moet ze nu samenvoegen.
    Groet, Ben

  • Esther Pelsma

    14-04-2021 om 15:21

    Hoi hoi, even een vraagje naar aanleiding van de video in dit blog.
    Je zegt dat als je een honingbak plaatst met nog niet uit gebouwd kunstraat dat je dan het moerrooster nog weg laat. Waarom doe je dit, je kan het toch ook meteen plaatsen?
    Groetjes Esther

    Ha Esther, de bijen zien dat rooster blijkbaar als een hindernis. Zonder eigen uitgebouwde cellen boven het rooster hebben ze geen zin om er door te kruipen. Alleen als de overbevolking ernstig wordt in de BK, dan doen ze het wel. Dus beter de eerste week weglaten, dan gaan ze bij een goede dracht wel snel bouwen. Groet, daddy x

Uw reactie

Vink onderstaand controlevakje aan tegen spamrobots

Blijf op de hoogte

Wilt u automatisch een e-mail ontvangen zodra Ben Som de Cerff een nieuw blogbericht heeft geplaatst?
Meldt u zich dan hier aan.
« terug naar overzicht