Blog categorieën

16-11-2023

Van grote naar kleine cellen

In het vorige blogbericht over de werking van kleine cellen heb ik nog één belangrijke consequentie van het imkeren op kleine cellen vergeten te melden namelijk de verkorte broedduur. Uit eigen observaties en uit publicaties blijkt dat de poppen bijna één dag eerder uitlopen dat in de gebruikelijke 5,4 mm cellen. Dit impliceert dat er in 4,9 werksterbroed nagenoeg geen twee mijtendochters, maar vrijwel altijd slechts één mijtendochter geboren wordt. Dit vertraagt de reproductie. Voorwaarde is wel dat de ramenafstand verkleind wordt tot 3,2 tot 3,4 cm. 

Van ieder vel kunstraat snijden we een hoekje van 8% van het oppervlakte af, zodat er op ieder raam een hoekje darrenraat wordt gebouwd, dat niet meer afgesneden mag worden. Deze hoekjes moeten de mijten doen verhuizen van het werksterbroed naar het darrenbroed. Door de beperkte beschikbaarheid stappen er vaker meer dan 2 mijten in, hetgeen leidt tot lagere aantallen mijtendochters. In feite vormen de hoekjes een biologische val voor de mijten. 

Nu de overgang: hoe doen we dit en wat zijn de voor- en nadelen aan iedere methode? 

1. Bij iedere gelegenheid dat we ramen kunnen vernieuwen, maken we gebruik van een overgangsmaat kunstraat van 5,1 mm. Dit is een tussenmaat op weg naar 4,9 mm. Het voordeel van 5,1 mm kunstraat is dat alle bijenrassen en daarbinnen alle families (lijnen of stammen) deze verkleinde cellen keurig weten uit te bouwen. Na ongeveer twee jaar zit ieder volk op 5,1 mm cellen. Vanaf dat moment kun je 4,9 mm kunstraat plaatsen. Probeer dit aansluitend op de voorjaarsdracht, NIET tijdens een grote dracht, want dan bouwen ze slordig. Plaats een raam 4,9 mm in het broednest en bekijk de resultaten. Sommige bijen van bepaalde lijnen doen het beter dan andere lijnen. Krijg je vreemd creatief uitgebouwde ramen ga dan niet verder met 4,9 mm kunstraat, maar blijf doorgaan met 5,1 mm. Probeer het eens met een andere lijn. Ook de overgang van 5,4 naar 5,1 mm broedcellen scheelt al in de mijtenreproductie. 

2. Probeer bij een imker die de stap al gemaakt heeft naar 4,9 mm een set van 6 uitgebouwde, oude bebroede ramen MiniPlus- of simplex te kopen, zodat je hierop in mei een kunstzwerm kan huisvesten. De moer belegt deze ramen onmiddellijk en vanuit deze cellen worden kleinere bijen geboren. Nadat er twee generaties jonge kleinere bijen geboren zijn (duurt 7 weken), zet je de 6-ramer uit de rij (twee of drie meter verplaatsen) en laat op die manier de oude grotere haalbijen afvliegen. Op deze manier houd je uitsluitend kleinere bijen over en kun je de 6 ramen overhangen naar een 11-raams kast met sluitborden. Geef ze een extra raam midden in het broednest met 4,9 mm kunstraat. Als het goed is, bouwen ze nu 4,9 mm cellen. Soms ontstaan er nog foutjes met groepjes grotere cellen. Dat wordt als het goed is steeds minder. Binnen één bijenseizoen heb je dus je eerste kleine cellen volk. Omdat er vaak uitsluitend uitgebouwde MiniPlus-ramen te koop zijn, duurt deze overgang ook twee jaar. 

3. Koop bij een imker, die de overstap naar kleine cellen al gemaakt heeft een bijenvolk op 6 ramen simplex of dadant met 4,9 mm cellen. Hiermee kun je een vliegende start maken en het volk later opsplitsen in meerdere broedafleggers. Hiermee kun je in het tweede seizoen al 4 tot 6 kleine cellen volken opzetten. Deze methode werkt snel, maar kost het meeste. Soms kun je een eigen volk op 5,4 mm in het voorjaar verkopen om hiermee de aanschaf van een 6 ramer met kleine bijen op 4,9 mm raat te bekostigen. 

Denk ook aan teelt en selectie!

Bijen moeten over goede hygienische eigenschappen beschikken, nog beter over VSH/SMR eigenschappen om onbehandeld in leven te kunnen blijven. Beschik je nog niet over VSH-moeren, monitoor dan vooral de mijtenbesmetting via de schuifla of de schudmethode, want meten is meten. Stel je een mijtenbesmetting begin augustus vast van 5% dan zit je op de goede weg met je maatregelen en kun je de bestrijding op dat moment achterwege laten. Test in november nog eens via de schuiflade. Bij 1 of minder mijten per dag kun je de winterbehandeling achterwege laten. De bouwraammethode is uit den boze bij kleine cellen. We werken juist met hoekjes darrenraat om de mijten zo veel mogelijk het werksterbroed te laten ontzien. 

Meer info over kleine cellen vind je op mijn you tube kanaal, in de NBV-blogcategorie "onbehandelde bijenvolken" of in mijn imkerboeken. 

Naar aanleiding van een vraag van een blog-volger heb ik HIER een pdf opgenomen, waarin ik zaken opsom, die van positieve of negatieve invloed kunnen zijn op de overleving van bijenvolken. Het is slechts een denkraam dat zeker niet alle invloeden weergeeft en zeker voor discussie vatbaar is. 

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent koninginnenteelt

 

Deel dit bericht

« terug naar overzicht

Reacties

  • vanbo

    14-11-2023 om 13:51

    Hallo iedereen, sinds jaar en dag werk ik met kleine cellen ( Buckfast - Dadant ramen - houten kasten - kleine cellen 4,9 mm ).
    Mijn tevredenheid om met kleine cellen te werken is groot. Al jaren gebruik ik geen enkele chemische behandeling, en daar doe ik het voor. Ik woon in Wallonië, ik ben lid in onze plaatselijke vereniging (108 leden ). Helaas gebruikt niemand in onze vereniging kleine cellen. Ik voel mij een beetje geïsoleerd, omdat ik hier nooit bijen kan kopen / uitwisselen/ kennis kan delen. Precies daarom ben ik op zoek naar imkers in Nederlands Limburg die (Buckfast) bijen hebben op kleine cellen zodat ik in geval van nood een bijenvolk kan afkopen. Vandaar mijn vraag: zijn er imkers zijn die werken met kleine cellen ? Ik spreek ook de Nederlandse taal. Dank bij voorbaat.

    Beste, weet dat ik je in ieder geval aan Buckfastmateriaal kan helpen. Nederlands Limburg kent veel Carnica-imkers. Laten we de reacties even afwachten. Groet, Ben

  • vanbo

    14-11-2023 om 16:35

    Hoi Ben, bedankt alvast voor je reactie.

  • Anne

    14-11-2023 om 19:50

    Hallo Ben,
    Stel je raakt onverhoopt een zwerm kwijt van een 4.9 volk en deze wordt geschept door een
    collega imker die hem op 5.4 kunstraat zet, wat denk jij hoe deze zwerm hier mee zal omgaan?
    Vr. gr, Anne

    Dag Anne, dat zal afhangen van het aantal jaren dat de zwerm al op 4,9 mm cellen gezeten heeft. Mijn oudste volken zitten al 6 jaar op kleine cellen. Die zullen van 5,4 mm kunstraat waarschijnlijk deels broddelwerk maken. Echter bijen zijn flexibel en hebben met 3 mm verschil geen enkele moeite. Echter 5 mm wordt ze veel al te veel. Het zal ook per ras/lijn verschillen. Groet, Ben

  • Anne

    15-11-2023 om 19:39

    Bedankt voor je antwoord.
    Ik heb nog een vraag.
    Durf jij een percentage toe te kennen aan de mijtenreductie per maatregel die je noemt.
    Ik denk dan aan: - een compacter broednest door eenbaksimkeren.
    - een compacter broednest door van 5.4 naar 5.1 raat te gaan.
    - een compacter broednest door van 5.1 naar 4.9 raat te gaan.
    - door over te gaan naar VSH-volken.
    Al deze maatregelen zijn niet voor iedereen even makkelijk uit te voeren, maar eenbaksimkeren
    en 5.1 raat lijkt mij niet zo moeilijk en dan zou het wel interessant zijn dat je zou kunnen aangeven hoeveel het scheelt. (je zult net een dure 5.4 pers gekocht hebben)
    Overigens geef je zelf aan dat de natuurlijke maat van raat 5.1 is en dat de overgang naar
    4.9 niet zo vanzelfsprekend is. Zou het dan niet beter zijn we dan allemaal op 5.1 overgaan.
    Wat jij doet met je 4.9 volken is natuurlijk wel interessant om te vergelijken.

    Vr.gr, Anne

    Dag Anne, hele interessante gedachtegang en vragen. Ik heb onderaan het blogbericht een pdf opgenomen waarin ik geprobeerd heb de invloed van allerlei zaken op de overleving van bijenvolken op een rijtje te zetten, waaronder vsh en kleine cellen. Het is maar een poging, zie het als een conceptmodel. Groet, Ben









  • Jos

    16-11-2023 om 15:41

    Dag Ben , wat is je ervaring met koninginnen teelt op 4,9 mm.
    Wat is het gewicht gewicht van deze koninginnen?
    En heeft dat geen negatief effect op levens duur

    Ha Jos, ik teel mijn koninginnen in nicot dopjes in een starter, vervolgens zitten ze 5 dagen in een moergoed pleegvolk en dan nog een weekje naar de broedstoof. Dus er komen geen wascellen aan te pas. Het zijn dus volstrekt normale mooie grote koninginnen. Groet, Ben

  • Sjon

    16-11-2023 om 15:52

    Hoi Ben
    Stel je hebt al je volken op 5,1 mm, is het dan mogelijk om een zwerm (uit een 5,1 mm kast) direct op 4,9mm kunstraat te zetten?
    Met vriendelijke groet
    Sjon

    Ha Sjon, het is zeker de moeite waard om het te proberen. Het succes verschilt per ras en lijn. Heb je ze eenmaal goed op 4,9 mm raat zitten, dan kun je daar nieuwe 4,9 broedafleggers van maken. Groet, Ben

  • Freek Furstner

    16-11-2023 om 16:11

    Dag Ben,
    Kleinere cellen -> kleinere bijen -> kleinere QQ: welk effect heeft dit op de doorlaatbaarheid van koninginnen(roosters)?
    met Groet, freek

    Ha Freek, mijn koninginnen worden geboren vanuit Nicot dopjes. In de volken zitten natuurlijk ook wel eens zwerm- of wisselcellen, maar deze worden vrij gebouwd en zien er gewoon uit. De moeren kunnen zeker niet door een moerrooster, tenminste nog niet meegemaakt. Groet, Ben

  • Robin

    16-11-2023 om 16:44

    Hallo ben
    Bedankt voor het delen van je methode en
    Weeral super interessante blog

  • Henk

    16-11-2023 om 17:06

    Dag Ben,
    Mooi verhaal weer, dank daarvoor!
    Omgekeerde vraag van Anne eigenlijk.... ik vraag me af wat er gebeurt als je een willekeurige zwerm direct op 5.1 zet. Accepteren ze dat of maken ze er een rommeltje van?

    dag Henk, 5,1 mm is voor geen enkel volk een probleem. Het zal nagenoeg altijd mooi uitgebouwd worden. Groet, Ben

  • Susanne

    16-11-2023 om 18:29

    Je zegt: "De bouwraammethode is uit den boze bij kleine cellen. "
    Maar waarom is dat dan? Je zou dan toch in zo'n darrenraam veel mijten kunnen afvangen.

    Ha Susanne, met de kleine cellen methode is het de bedoeling een natuurlijk evenwicht te laten ontstaan tussen een beperkte mijtenpopulatie en het bijenvolk. Doordat we op ieder raam een beperkt stukje darrenraat laten ontstaan, stappen de mijten daar meervoudig in. Dus soms wel 3 tot 7 mijten in 1 cel. Dat verstoort de reproductie en daalt het aantal vitale dochters per moedermijt tot 1 of onder de 1. De bedoeling van deze methode is dat je juist niets meer hoeft te doen aan de mijten, alleen dus de omstandigheden veranderen zoals ander kunstraat en de raamafstand verkleinen. Wel denken aan betere geselecteerde bijen en vaker controleren of de mijtbesmetting minder wordt. Groet, Ben

  • Artur

    16-11-2023 om 19:38

    Hoi Ben, ik vraag me af als je kleinere bijen hebt op 4,9 mm raat vliegen de bijen dan ook minder ver?

    Dag Artur, nee, uit wetenschappelijk onderzoek blijkt juist dat ze verder kunnen vliegen vanwege een betere verhouding tussen vleugels en vliegvermogen. Echter dit zou geen rol moeten spelen, aangezien bijen binnen 500 tot 1500 meter moeten kunnen foerageren. Indien de natuur tekort schiet, moeten ze soms om honger te voorkomen verder zoeken. Echter dat kost veel energie (lees nectar). Groet, Ben

  • gert

    16-11-2023 om 22:25

    Hallo Ben,een heel andere vraag.waar kan ik je boek
    over koninginen teelt kopen?

    Ha Gert, het algemene imkerboek Bijvriendelijk imkeren 2.0 gaat ook in op Koninginnenteelt. Het boek kun je bij mij bestellen of bij de gangbare imkerwinkels. Groet, Ben

    PS 9 maart 2024 13.30 uur geef ik een voordracht over koninginnenteelt in het Bijenhuis. Kun je gelijk een gesigneerd boek kopen ;-). Geef je maar per mail op aan het Bijenhuis.

  • Bart

    17-11-2023 om 09:02

    Hallo Ben,
    het afgesneden hoekje is denk ik gewoon een driehoek (rechthoekige driehoek). Zit die dan aan de kant van de vliegopening of aan de achterkant van de kast.
    En het afgesneden gedeelte zit onderaan neem ik aan.

    Als ik reken (met simplex BK ramen; oppervlakte kunstraat is 673cm2) snijd je dus een driehoek eraf van 10 bij 10 cm (lengte van de rechthoekszijden). Dan heb je ca 50cm2 te pakken (ca 8% van 673cm2).

    Dit klopt?

    En nog een vraag:
    Bij 5.1mm als tussenmaat heb je 10 ramen en nog steeds 1 bouwraam/darranraast?
    Pas bij 4.9mm ga je naar 11 ramen en geen bouwraam/darrenraat meer, maar de afgesneden hoeken.

    Dit klopt?

    groeten

    Ha Bart, het afgesneden deel is een driehoek (hoeft niet een gelijkzijdige driehoek te zijn, mag wel). Hoekje zit wel onderaan en soms voor en soms achter, niet direct relevant.
    50 cm2 klopt wel bij simplex, bij dadant iets groter.

    Bij 5,1 stap ik al over naar 11 raams kasten (ook bij 5,4 is dit al beter voor de bijen) en laat ik het bouwraam achterwege. Want daarvoor in de plaats komen de hoekjes darrenraat. Er wordt dus geen darrenraat meer gesneden. Zonde van het energieverlies.

    Bij 4,9 kun je zelfs 12 ramen gebruiken of 11 plus een sluitraam. Je moet de afstandsrepen dan omdraaien, zodat er geleidestrips ontstaan. Tevens 10 mm kopspijkers links boven en onder in de ramen slaan vanwege de raamafstand.
    Groet, Ben
    PS met 11 ramen lijkt het ook goed te werken

  • Michiel

    18-11-2023 om 10:51

    Goede morgen Ben,

    Dank weer voor alle mooie filmpjes en informatieve blogs, zo ook deze.
    Mijn reactie is voornamelijk om in contact met vanbo te komen.
    Ben zelf imker in het zuiden van Limburg en imker momenteel alleen met buckfast.

    Michiel, bedankt! Groet, Ben

  • Anne

    19-11-2023 om 10:44

    Hallo Ben,

    Ik heb het schema van de invloeden op de overlevingskansen van bijenvolken van jouw even
    ingevuld en kom volgens mij op een zesje. Net geslaagd dus. Mede door de de 2 punten voor
    de ervaring.
    Ik vind wel de je de beginnende imkers heel veel aftrekpunten geeft. Ik heb al eens meegemaakt dat een jonge beginnende imker in een jaar tijd heel veel kennis vergaarde via internet en mij even vertelde waar je de wisselcellen kon vinden.(zonder cursus)
    Wat bij mij misschien ook nog meespeelt is dat ik mijn bijen 1 keer laat zwermen. De zwerm zou weinig mijt meenemen en het afgezwermde volk zou door de tijdelijke broedstop ook
    een mijtenreductie ondergaan. In het voorjaar verenig ik de kleine volken weer.
    Hiervoor moet je natuurlijk wel de tijd en ruimte hebben en ik begrijp wel dat je dit als
    bijenteeltleraar niet zal propageren.
    Vr. gr, Anne

    Dag Anne, door zelfstudie kun je inderdaad heel veel kennis opdoen en ervaringsachterstand wegwerken. Voor beginnende imkers is het stellen van een diagnose heel moeilijk. Ze hebben weinig vergelijkingsmateriaal. Daarom zijn goede You Tube video's handig om die achterstand in te lopen.
    Ik vind jouw aanpak van volksvernieuwing via een zwerm en een broedstop in het oude volk en het saneren van kleine volken via vereniging in het voorjaar een uitstekende aanpak. Wanneer je nu ook nog de mijtenbestrijding laat afhangen van de mijtenval en de volken met de minste mijtenval een voorkeursbehandeling geeft bij de nateelt, dan ben je al een heel eind op de goede weg. Groet, Ben






  • Mark

    19-11-2023 om 12:58

    Hoi Ben, kun ik met 5.1mm gewoon met mijn standaard simlex kasten blijven werken? Of moet ik dan ook al de raatafstand aanpassen? Dank wederom

    ha Mark, 5,1 kunstraat kun je in alle kasten toepassen, ook met 10 ramen, alhoewel 11 nog beter is. Zelf heb ik nog een volk uit 2017 op 5,1 en met 10 ramen simplex. Nooit behandeld, wel een vsh moer. Groet, Ben

  • Mark

    20-11-2023 om 11:29

    Dank je Ben

  • Judith

    21-11-2023 om 20:49

    Hoi Ben! Bedankt weer voor de info.
    Vraagje voor volgende maand.. momenteel houd ik een paar dagen de mijtval bij. Ik tel bij 2 volken teveel mijten. Dat betekent dat ik 2 volken moet behandelen. Ik overweeg dit met Varromed te doen. Gebruik jij dit ook in de winter? De bijsluiter geeft de hoeveelheden aan per x aantal duizend bijen. Kun je aangeven hoeveel straatjes x aantal bijen zijn? Ik heb mijn volken op 1 bak en nog 5,4 mm. Komend voorjaar naar 5,1 :) groetjes Judith

    Ha Judith, ik heb VarroMed in het verleden wel heel vaak gebruikt. De laatste jaren behandel ik helemaal niet meer i.v.m. VSH/SMR-bijen en kleine cellen.

    De dosering is net als bij oxaalzuur druppelen. Ik druppelde niet in de buitenste twee straatjes links en rechts) ivm mogelijke afkoeling en de binnenste straatjes gaf ik 5 a 6 ml per straatje. Per volk gebruikte ik nooit meer dan 30 ml.

    Het aantal bijen in een straatje hangt af van de mate van vulling van het straatje. Zitten ze van voor tot achter en van boven tot onderen? Lastig om het zo vast te stellen. Volgens Pia Aumeijer zitten er ongeveer 1200 bijen in een straatje in de winter. Groet, Ben

  • Judith

    22-11-2023 om 18:59

    Bedankt Ben!

  • Mark

    26-11-2023 om 12:29

    Hoi Ben, toch nog even een vraag. Kun je bij raatwisseling overstappen naar 5.1? Bv de kantramen eruit in het voorjaar en nieuwe 5.1 erin? Idem met afleggers? Dank

    Ha Mark, jazeker. Geen enkel probleem bij 99% van de volken. Groet, Ben

  • Joss

    08-03-2024 om 07:43

    Dag Ben,

    Ik wil de overstap maken van 5.4 naar 5.1 maar is het een probleem voor de bijen om in de bk 5,1 kunstraat te gebruiken, en in de hk's 5,4 ? (Dan kan ik mijn onlangs gekochte 5.4 kunstraat wegwerken. )

    Dag Joss, dat is juist de bedoeling. In de natuur is de raatbouw variabel, het kleinst in het centrum van het broednest en groter bovenin het honinggedeelte. Groet, Ben

  • Joss

    08-03-2024 om 13:24

    Welke verhouding is wenselijk? Bk 4.9 en dan in de hk 5.1. Of is kunstraat 4.9 in bk en dan kunstraat 5.4 in de hk ook mogelijk?

    Ha Joss, je kunt rustig 5,4 in de hk boven het moerrooster gebruiken. Het is alleen belangrijk dat daaruit geen broed uitloopt, want grote cellen geeft grotere bijen en die kunnen niet goed omgaan met 4,9 kunstraat. groet van Ben

  • Jurn

    09-12-2024 om 16:02

    Dag Ben, zoals je vandaag in een andere reactie van mij hebt gezien wil ik gaan overstappen van spaar naar topkast en en gaan beginnen met 5.1 raat. Hoe zit het met de honingramen in een topkast, kunnen die (beter?) 5.4 mm blijven? En als je dat doet is het dan beter wel met een moerrooster er tussen te werken om te voorkomen dat je 1 of 2 5.4 overgangsramen krijgt waar 'grote bijen broed' uitloopt?

    Ha Jurn, in het honingdeel kun je ook gerust 5,1 mm kunstraat gaan gebruiken. Zelf werk ik altijd zonder moerrooster, dat levert vaak 2 overgangsramen op met broed en honing. Aangezien ze toch altijd reserves moeten hebben, is dat geen probleem. Wil je de honingopbrengst willen vergroten in de zomer dan kun je bijvoorbeeld een week voor de lindedracht tijdelijk het moerrooster plaatsen zodat er 1 of 2 ramen broed in het honingdeel hangen. Die verhoningen in de 3 weken daarna en het broednest blijft tijdelijk kleiner. Na de lindedracht kun je het rooster weer weghalen. Groet, Ben

Uw reactie

Vink onderstaand controlevakje aan tegen spamrobots

Blijf op de hoogte

Wilt u automatisch een e-mail ontvangen zodra Ben Som de Cerff een nieuw blogbericht heeft geplaatst?
Meldt u zich dan hier aan.
« terug naar overzicht