Bijenkunst Floriade 2022

Wie dit jaar de Floriade bezoekt, zal daar al van een afstandje een reusachtige sculptuur zien staan: twee zwaaiende mensen die door een massa bijen bedekt zijn, alles twaalf meter hoog opgetrokken uit cortenstaal. Het heet ‘Beehold’ en is gemaakt door Florentijn Hofman, een vrolijk kunstwerk met onheilspellende ondertoon. Want al staat dit tweetal vriendelijk te wuiven, onduidelijk is of de passanten worden toe- of uitgezwaaid, of het een verwelkoming of een afscheid is..

Het zijn de silhouetten van een volwassene en een kind, oftewel de generatie die verantwoordelijk wordt geacht voor de klimaatproblematiek en de volgende die de planeet erft. Toch zijn het niet echt mensen: wie van dichtbij kijkt, ziet dat de gestaltes - of wellicht alleen hun huid - geheel uit bijen bestaat. Die dubbelheid weerspiegelt onze beperkte antropocentrische kijk op de wereld: zelfs bij het aanschouwen van duizenden bijen, herkennen we daar nog steeds in eerste instantie onze eigen mensensoort in. Dat is een blinde vlek en dat is een teken aan de wand, nu insecten meer en meer met uitsterven bedreigd worden. Vandaar de titel: ‘Beehold’ verwijst enerzijds naar ‘to behold’ (aanschouwen, beter kijken), anderzijds naar to hold, omdat we de bijen moeten behouden. Want als zij uitsterven, gebeurt dat ons ook.

In totaal is dit kunstwerk opgebouwd uit tienduizend bijen en één koningin, in een staal dat de komende jaren zal verkleuren. Het lijkt een decoratieve filigrain-structuur, maar is geënt op een werkelijk bestaande trend: bee-bearding. Imkers begonnen ermee in de 19e eeuw. Ze bevestigden de bijenkoningin in een kooitje onder de kin, wat het bijenvolk aantrok dat neerstreek op hun gezicht en torso. Het groeide uit tot stunts voor de kermis of – nu – voor Youtube en andere sociale media. De bijen worden gemanipuleerd, maar de bee-bearder lijdt hierbij het meeste gevaar.

Dat penibele evenwicht symboliseert voor Hofman onze complexe omgang met de natuur. Dit sluit aan op het thema van bloemen, verstuiving en groene steden van deze editie van de Floriade, in een tijd dat groen en klimaatdreiging aan elkaar vast hangen. Juist kunstenaars kunnen bijbehorende scenario’s verbeelden, wat blijkt in het kunstprogramma van de Floriade waar Hofmans beeld deel van uitmaakt. Na de manifestatie zal het naar het centrum van Almere verhuizen, waar het de bewoners en passanten blijvend zal toezwaaien.

Om steden gezond te houden, moet daar worden gezocht naar een groene balans. Bijenhouden is bij uitstek een beroep dat gaat over evenwicht, over een zorgvuldige respectvolle relatie tussen mens en dier. Die voorbeeldfunctie staat onder druk, nu de wereld verstedelijkt en de natuur entertainment wordt. Ook dat gebeurt in dit beeld: de bijtjes zijn gestriptekend, met een blije grijns. Gestold in metaal lijkt deze zwerm solide, stabiel. Maar bee-bearding is dat zeer zeker niet. De zwerm die neerstrijkt op het gelaat is constant in beweging. Het is ongrijpbaar en zonder vaste vorm. Hofman heeft het moment vastgezet, bevroren in de tijd, maar niet alles hieraan is vastomlijnd. De vraag is en blijft waar je hier nu werkelijk naar kijkt.